PATLAMAYA KARŞI KORUMALI İŞLETME ARAÇLARI SINIFLANDIRILMASI
"AB’ YÖNETMELİĞİ 94/9/AT ye (ATEX 100a)" GÖRE
Patlayıcı ortamların sınflandırılması (ZON)
Bölge 0	Sürekli veya uzun süreli patlayıcı gaz veya buhar bulunan yerler.
ZON 0	Örnek: patlayıcı gaz tankları, buharlaştırıcı, reaksiyon kaplarının iç kısımları gbi
Bölge 1	Ara sıra ve kısa süreli patlayıcı gaz veya buhar bulunan yerler.
ZON 1	Örnek:  ZON 0 yıkın cıvarı, vana ve klepe yakınları gibi.
Bölge 2	Normal çalışma icabı patlayıcı gaz oluşma ihtimali olmayan, ancak tamir, bakım,
ZON 2	arıza gibi hallerde ender gaz oluşabilen yerlir, doğal gaz ve petrol boru hatları gibi.
Aynı şekilde PATLAYICI TOZ ORTAMLARI da üç bölgeye ayrılır ZON 20, ZON 21, ZON 22
	CİHAZLARIN SINIFLANDIRILMASI
Sınıf I				Sınıf II
Kömür ocakları, yer altı ve yer üstü tesisleri				Kömür madenleri dışındaki tüm sanayi kolları
Maden gazı (CH4) ve kömür tozlu ortamlar				Gazlı ve tozlu ortamlar
ATEX 100a 'ya göre cihazların kategorileri ve kullanım ortamları
Sınıf I				Sınıf II
Kategori				Kategori
M1	Yüksek güvenlikli, özellikli		ZON 0	1	Yüksek güvenlikli, özellikli	ZON 0
M2	Yüksek güvenlikli		ZON 1	2	Yüksek güvenlikli	ZON 1
M3	Normal güvenlikli		ZON 2	3	Normal güvenlikli	ZON 2
Gazlı ortamlar için öngörülen aletler ayrıca G (gas), tozlu ortamlar ise D (dust) işareti ile belirlenir
	Kategori 1G, 1D, 2G, 2D, 3G, 3D, gibi, her ikisi de olabilir 2GD, 3GD gibi
Patlayıcı gaz grupları
I A	IIA		IIB		IIC
Metan	Etan, bütan, propan gibi		Şehir gazı		Hidrojen, asetilen
ATEX 100a ve Avrupa normlarına (EN) göre cihazların ETİKETLERİ, örnek
CE	Ex II (1)G T5	ATEX 110a			Eex II d (e) T5/T6	EN50014
Patlayıcı ortamlarda kullanılan elektrikli aletlerin koruma yöntemleri ve koruma tipleri, (en yaygın olanları)
	Alevsızdırmaz	Ark veya ısı çıkaran kısımların basınca dayanıklı ve alevi sızdırmayan (soğutan)
d-tipi	koruma	tip kaplara yerleştirilmesi yöntemidir. Devre kesici, yolverici gib şalt cihazları
	(Flameproof)	ve tüm elektrik cihazlarında geniş kullanım imkanı vardır.
	Basınçlı	Tehlikeli kısımların, basınçlı bir gaz ile dolu bir kaba yerleştirilmesi veya kabın
p-tipi	koruma	hava ile üflenerek, gazın veya tozun içeriye girmesini önleme yöntemidir.
	pressurisation	Büyük şalt dolapları veya d-tipinin uygulanamadığı yerlerde kullanılır.
	artırılmış	Normal kullanımlarında ortamı tehlikeye düşürmeyen aletlerde alınan ilave
e-tip	emniyet	önlemler, emniyeti artırma yöntemidir. Terminal kutuları, kablo başlıkları gibi
		sınırlı kullanma yeryeri vardır. D-tipi koruma ile birlikte kullanılır.
	kendinden	Bu tip aletlerin çıkardıkları ark veya ısı ortamı patlatabilecek güçte değildir.
i-tipi	emniyetli	Düşek gerilimli kumanda kontrol cihazları ve ölçü aletlerinde uygulanabilir.
		Ex-ia ve Ex-ib katagorileri vardır. ZON 0 da yalnızca Ex-ia kullanılabilir.
o-tip	yağlı koruma	Ark veya ısı çıkaran kısımların yağ içensinde bulundurulması yöntemidir.
q-tip	kumlu koruma	Ark çıkaran kısımların kum veya toz içensinde bulundurulması yöntemidir.
m-tipi	kapsülleme	Ark çıkaran veya ısınan kısımları reçine gibi bir özel madde içersine
	encapsulation	konularan patlayıcı ortamdan ayrılması yöntemidir.
Konu ile ilgili önemli TSE standartları: TS EN 1127-1, 1127-2, 50014, 50015, 50018, 50019, 50020
EXPROOF ALETLERİN KULLANIM YERLERİ
ZON	KATEGORİ		KORUMA TİPİ
ZON 0	1	ia	kendinden emniyetli, Ex--i
ZON 1	1+2	Ex-n (non sparking) hariç tüm değer koruma tipleri
ZON 2	1+2+3	tüm koruma tipleri, Ex-n, non sparking yeterli
NOT 1:	NOT: Zon 0 olarak belirlenen patlayıcı bir ortamda yalnızca kendinden emniyetli korunmuş ve
	Ex-ia kategorisinde bir alet kullanılabilir (ölçü dedektörü).
NOT 2:	Alt Zonlar va kategoriler için yapılan aletler üst Zonlarda da kullanılabilir. Yalnız Zon 2 de
	çalışan bir aletin non-sparking tip (Ex-n) olması yeterlidir. Yalnız Amerikan uygulamasındaki
	non-sparking ile karıştırılmamalıdır.
IEC ve EN ye gören ısı grupları
ISI GRUBU		Aletin maksimum			Patlayıcı ortamın
IEC ve EN		yüzey sıcaklığı			Patlama sıcaklığı
T1		450 °C			>450°C
T2		300 °C			>300 <450 °C
T3		200 °C			>200 <300 °C
T4		135 °C			>135 <200 °C
T5		100 °C			>100 <135 °C
T6		85 °C			>  85 <100 °C
ISI ve GAZ GRUPLARI
gaz	T1	T2	T3	T4	T6	T5
I	Metan
IIA	Aseton	Etil alkol	Petrol	Aset aldehitler
	Etanlar	I-amil asetatlar	Mazot	Etil eter
	Etilaseton	n-bütanlar	Uçak benzini
	Amonyaklar	n-bütilolkol	Foil oil
	Benzol		n-heksan
	Asetik asit
	Karbon monoksit
	Metanol
	Propanlar
	Toluenler
IIB	Şehir gazı	Etilen
IIC	Hidrojen	Asetilen			karbon di sülfit
KUZAY AMERİKAN UYGULAMASI
	DİVİSİONLAR
	NEC, National electrical code, patlayıcı ortamları iki bölgeye ayırır.
Division 1:	Normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşan ve oluşma ihtimali yüksek olan ve
	uzun süreli patlayıcı ortam oluşan yerler
Division 2:	Normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşmayan ve oluşma ihtimali olmayan ve
	kısa süreli patlayıçı ortam oluşan yerler.
	NEC, patlayıcı maddeleri üç sınıfa ayırmıştır.
Class I:	Patlayıcı gaz ve buharlar
Class II:	Patlayıcı tozlar, kömür tozu, hububat tozu (un) gibi
Class II:	Uçucui tozlar. Normalde tozdan daha iri maddeler, pamuk tozu, hızar tozu, tekstil liftleri gibi
	NEC, ayrıca patlayıcı maddeleri gruplara ayırmıştır.
Group A:	Asetilen	Group C:	Alkoller ve eterler
Group B:	Hidrojen	Group D:	Metan propan oktan		Group E,F,G: Toz grupları
ZON ve DİVİSİON sistemlerinin karşılaştırılması
KUZEY AMERIKA		Division 1		Division 2
CENELEC/IEC		Zone 0	Zone 1	Zone 2
Tablo 2: EN, IEC ve NEC gaz gruplarının karşılaştırılması
PATLAYICI GAZ ÖRNEĞİ		KUZEY AMERIKA, NEC			CENELEC/IEC, EN 50014, ıec 79-0
ASETİLEN		A veya IIC			IIC
HİDROJEN		B veya IIC			IIC
ETİLENLER		C veya IIB			IIB
PROPANLAR		D veya IIA			IIA
METANLAR		D veya I			I
NOT 1:	Kanada ZON sistemine geçmiş ve ABD de geçmek üzeredir. NEC her iki
	sisteme de (ZON ve DİVİSİON) müseade etmektedir.
NOT 2:	Amerikan DİVİSİON sistemi ile Avrupa ZON sistemleri bir birlerine uymamaktadırlar.
	Uygulamada büyük farklılıklar vardır. Amerikalılar aletleri barularla (CONDUT) bağlarken
	Avrupa ve diğer dünya ülkeleri KABLO kullanmaktadır. Ayrıca ZON larda kullanılan
	aletlerde bir birlerine uyum sağlamamktadır. Avrupa normlarına uyumlu her alet division
	sisteminde kullanılamaz. Ancak amerikan standardına göre özel imal edilmiş olması gerekir
	NEC de her iki sistemin birbirine karıştırılmasına müseade etmemektedir.